Με την έννοια του επιτοκίου (interest rate) ορίζεται ο τόκος που αποφέρει μια νομισματική μονάδα σε μια ορισμένη χρονική περίοδο. Ως τόκος (interest) ορίζεται η πρόσθετη αμοιβή για το δικαίωμα χρησιμοποίησης του χρηματικού κεφαλαίου.
Λέγοντας πχ πως το επιτόκιο δανεισμού είναι 2% εννοούμε πως αν κάποιος θέλει να αγοράσει σήμερα κάποιες χρηματικές μονάδες (δηλαδή να δανειστεί χρήμα) θα πρέπει στο τέλος της περιόδου αναφοράς να πληρώσει μαζί με το κεφάλαιο που αγόρασε και 2 % παραπάνω. Αυτό είναι ένα ονομαστικό επιτόκιο.
Το ονομαστικό επιτόκιο, το οποίο δεν λαμβάνει υπόψη τον πληθωρισμό, παρουσιάζει μια στρεβλή εικόνα καθώς η πραγματική αξία του χρήματος μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, με αποτέλεσμα να μειώνεται τόσο η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών όσο και οι αποδόσεις στο χαρτοφυλάκιο ενός επενδυτή. Ποιο είναι όμως το πραγματικό επιτόκιο της αγοράς;
Πραγματικό επιτόκιο είναι είναι η πραγματική ποσοστιαία απόδοση ενός χρεογράφου ή ενός δανείου, συνυπολογίζοντας την επίδραση του πληθωρισμού. Συνεπώς, το πραγματικό επιτόκιο είναι η διαφορά μεταξύ επιτοκίου και πληθωρισμού.
Έστω ότι το επιτόκιο καταθέσεων είναι 3% ετησίως. Πόσο ελκυστικό είναι; Εξαρτάται από τον πληθωρισμό. Αν ο πληθωρισμός είναι μηδενικός τότε το επιτόκιο αυτό είναι πραγματικό, από την άποψη ότι σε ένα χρόνο από σήμερα η τοποθέτηση μας θα αποδώσει 3% μεγαλύτερη αγοραστική αξία.Αν όμως ο πληθωρισμός είναι 5%, τότε του χρόνου τέτοιο καιρό το κεφάλαιο μας συν τους τόκους δεν θα μας εξασφαλίζει την ίδια αγοραστική αξία με τώρα. Για την ακρίβεια, η αγοραστική αξία των χρημάτων μας θα έχει μειωθεί κατά 2% (3% – 5% = -2%)!
Σημειωτέων ότι σε περίοδο βαθιάς Κρίσης ή Ύφεσης μπορεί να προκύψει αποπληθωρισμός (deflation), οπότε τα πραγματικά επιτόκια είναι μεγαλύτερα των (ονομαστικών) επιτοκίων. Για παράδειγμα, αν ο τιμάριθμος (η μέση τιμή των αγαθών/υπηρεσιών) μειώνεται κατά 2% ετησίως και το επιτόκιο είναι 1% , το πραγματικό επιτόκιο ισούται με 3% (1% – (-2) = 3%).
Τότε λέμε ότι η οικονομία βρίσκεται πιασμένη στην παγίδα ρευστότητας (liquidity trap).Τι σημαίνει αυτό; Ότι το κόστος δανεισμού σε πραγματικές τιμές (αντί να μειώνεται αυξάνεται) επιταχύνοντας και άλλο την Κρίση!
Πηγές :
Μαθηματικά Διοικητικών και Οικονομικών Επιστημών, Σύγχρονη Εκδοτική
Κρίσης Λεξιλόγιο, Γιάνης Βαρουφάκης, εκδόσεις ποταμός
Μαθηματικά Διοικητικών και Οικονομικών Επιστημών, Σύγχρονη Εκδοτική
Κρίσης Λεξιλόγιο, Γιάνης Βαρουφάκης, εκδόσεις ποταμός
