Επιμέλεια: Άρης Κατσίδης, iqnewspaper123@gmail.com
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαικής Επιτροπής το 2017 η Ελλάδα έχασε με την φοροδιαφυγή 7,399 δις ευρώ. Ένα πραγματικά τεράστιο ποσό, το οποίο θα μπορούσε να βοηθήσει πάρα πολύ την εγχώρια οικονομία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η χώρα μας να εμφανίσει έλλειμμα 34% των συνολικών δυνητικών εσόδων και να βρεθεί στην δεύτερη θέση της σχετικής λίστας στην ΕΕ πίσω μόνο από την Ρουμανία με 36%.
*Υπενθυμίζουμε ότι όταν αναφερόμαστε για έλλειμμα εννοούμε την διαφορά ανάμεσα στην αναμενόμενα έσοδα και στα εισπραχθέντα έσοδα.
Μέγεθος και Ανάπτυξη της φοροδιαφυγής
Αντλώντας στοιχεία από την του διαΝΟΕσις το 2016 παρατηρούμε ότι από τη φοροδιαφυγή στον ΦΠΑ εκτιμάται πως η χώρα μας χάνει το 3,5% του ΑΕΠ.
Σύμφωνα με την έρευνα της Ευρωπαικής Ένωσης του 2017 σημειώθηκε σημαντική αύξηση του ελλείμματος ΦΠΑ στην Ελλάδα (2,6 %) και τη Λετονία (1,9 %) και οριακή αύξηση στη Γερμανία (0,2 %).
Απώλειες από το λαθρεμπόριο ποτών, τσιγάρων και καυσίμων αντιστοιχούν σε περίπου 0,5% του ΑΕΠ. Ενώ για τα νομικά πρόσωπα, τα διαφυγόντα κέρδη για τη χώρα από τη φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή των επιχειρήσεων υπολογίζονται γύρω στο 0,15% του ΑΕΠ.
Γιατί φοροδιαφεύγουμε ;
Οι αιτίες της φοροδιαφυγής είναι ένα φαινόμενο που πρέπει να το μελετήσουμε σε βάθος για να εξακριβώσουμε τι φταίει και να το διορθώσουμε. Οι Έλληνες σε πολύ μεγάλο βαθμό θεωρούμε ότι οι φόροι που πληρώνουμε δεν έχουν αντίκρισμα. Όταν από την φοροδιαφυγή χάνονται περίπου 10 δις έσοδα κάθε χρόνο, αυτό σημαίνει ότι δεν έχουμε φορολογική παιδεία και ηθική. Η νοοτροπία και η κακή φήμη ότι το Υπουργείο Οικονομικών κυνηγάει όλους τους πολίτες για να βάλει πρόστιμα και ότι δεν το κάνει για την λειτουργικότητα και την δημιουργία ενός κράτους δικαίου είναι αυτό που μας αποπροσανατολίζει από την έννοια της φορολογικής υποχρέωσης. Οι περισσότεροι κιόλας πληρώνουν μόνο και μόνο για να ξεμπερδεύουν με αυτήν την υποχρέωση. Άξιο αναφοράς αποτελεί το γεγονός ότι σε μια έρευνα του Economist τοποθετούσε το “φορολογικό ήθος” των Ελλήνων στην 4η θέση από το τέλος ανάμεσα σε 26 χώρες με μεγαλύτερο ποσοστό φοροδιαφυγής να εντοπίζεται στην αυτοαπασχόληση.
Δεύτερη αιτία είναι ότι υπάρχει στην χώρα μας υπερφορολόγηση. Αυτό είναι σημαντικό κίνητρο που ενισχύει τόσο την φοροδιαφυγή και την εισφοροδιαφυγή. Άξιο σημείωσης αποτελεί το γεγονός ότι το 43% του εργατικού κόστους καταλήγει στα κρατικά ταμεία, την ώρα που ο αντίστοιχος μέσος όρος στις ανεπτυγμένες χώρες είναι 26%. Αυτό που έχει όμως ιδιαίτερη σημασία είναι πως κάθε αύξηση της μαύρης οικονομίας κατά μία ποσοστιαία μονάδα ανεβάζει το χρέος κατά 0,4 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ.
Άλλες αιτίες που παίζουν σημαντικό ρόλο είναι η γραφειοκρατία λόγω της πολυνομίας και της πολυπλοκότητας του φορολογικού συστήματος. Η ταλαιπωρία που υφίστανται οι χιλιάδες φορολογούμενοι, οι εργατοώρες που χάνονται, τα χαρτιά που χρειάζονται για την επικύρωση επηρεάζουν την νοοτροπία μας για το αν θεωρούμε αξιόπιστες τις δημόσιες υπηρεσίες. Ενώ ιδιαίτερα θα πρέπει να προσέξουμε την ανυπαρξία πολιτικής βούλησης για την αντιμετώπιση του φαινομένου, την συνεχιζόμενη αύξηση των φόρων αλλά και την φορολογική μας κουλτούρα.
Ποιος πληρώνει φόρους στην Ελλάδα;
Με στοιχεία από το 2011 στην Ελλάδα υποβλήθηκαν 5,7 εκατομμύρια φορολογικές δηλώσεις. Αυτός ο αριθμός έχει παραμείνει λίγο-πολύ αμετάβλητος τα τελευταία δέκα χρόνια και μπορούμε να θεωρήσουμε ότι αυτό είναι το δείγμα που φορολογείται. Οι μισές από αυτές δήλωσαν εισοδήματα κάτω των €12.000, ενώ σε ποσοστό 64% οι αυτοαπασχολούμενοι δήλωναν εισοδήματα κάτω από το τότε αφορολόγητο όριο των €12.000 σε ποσοστό 64% (δήλωναν μέσο όρο εισοδημάτων 4.300 ο καθένας). Με άλλα λόγια, 2,8 εκατομμύρια πολίτες πλήρωσαν φόρο συνολικά 60 εκατομμύρια ευρώ, δηλαδή €21,4 ο καθένας. Αντίθετα, το 8% των φορολογούμενων που δήλωσαν εισοδήματα άνω των €42.000 ετησίως, περίπου 400.000 πολίτες, πλήρωσαν το 69% των φόρων εισοδήματος φυσικών προσώπων.
Στη συντριπτική τους πλειοψηφία παλαιότερα πλήρωναν κυρίως περισσότερο υψηλόμισθοι μισθωτοί και πολύ μεγάλες επιχειρήσεις. Η μεγάλη πλειοψηφία των εσόδων από φόρους εισοδήματος προερχόταν από αυτούς. Αυτό, όμως, δείχνει να αλλάζει. Σύμφωνα για το φορολογικό έτος 2014, υπάρχει μια θεαματική μετατόπιση των εισοδημάτων προς τα κάτω (τα φυσικά πρόσωπα που δηλώνουν έσοδα άνω των 42.000 δεν είναι πια το 8% -είναι μόνο το 1,6%) , και μια παράλληλη μετατόπιση των φορολογικών βαρών στα μεσαία στρώματα.
Στην Ελλάδα υπάρχουν μόνο 901 “μεγάλες” επιχειρήσεις (με κέρδη άνω των 1,2 εκατομμυρίων ετησίως) -το 0,4% του συνόλου. Τα διαφυγόντα κέρδη του κράτους από αυτές τις δραστηριότητες είναι δύσκολο να υπολογιστούν, αλλά σύμφωνα με “αυστηρές” εκτιμήσεις, όπως είδαμε πιο πάνω, μπορεί να φτάνουν και το 0,15% του ΑΕΠ.
Το ελληνικό κράτος έχει κάθε χρόνο έσοδα ύψους περίπου €50 δις. Με αυτά, με τις ασφαλιστικές εισφορές και με τα δάνεια των μνημονίων πρέπει να καλύπτει το κράτος τα έξοδα του. Η Ελλάδα πρέπει να αποπληρώσει δάνεια (περίπου €12 δισ. το χρόνο), συντάξεις (€28 δισ. το χρόνο), μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων (περίπου €15 δισ. το χρόνο). Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2015 το 88% αυτών των εσόδων του κεντρικού κράτους προέρχονται από τη φορολογία, και τα υπόλοιπα από άλλες πηγές, συμπεριλαμβανομένων των αποκρατικοποιήσεων.
Από τα φορολογικά έσοδα, οι άμεσοι φόροι φέρνουν περίπου €20 δισ., ενώ οι έμμεσοι (ΦΠΑ, φόροι καυσίμων, καπνών κλπ) φέρνουν περίπου €24 δισ. Μειώθηκαν οι έμμεσοι φόροι πιο πολύ, αλλά και οι άμεσοι φόροι λόγω της μείωσης στα εισοδήματα των πολιτών. Ταυτόχρονα όμως μέσα στην κρίση αυξήθηκαν θεαματικά και άλλοι φόροι όπως ο ΕΝΦΙΑ και η εισφορά αλληλεγγύης.
Ποιοι φοροδιαφεύγουν;
Οι αυτοαπασχολούμενοι και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις φοροδιαφεύγουν. Αυτό είναι ένα φαινόμενο που εντοπίζεται παγκοσμίως όπως και στην Ελλάδα. Ειδικότερα στην χώρα μας το πρόβλημα έγκειται στο ότι οι μικρές επιχειρήσεις μπορούν πιο εύκολα να απασχολούν αδήλωτους εργαζόμενους, αποφεύγοντας την καταβολή φορολογικών και ασφαλιστικών εισφορών, ενώ κόβουν σπανιότερα αποδείξεις και αποδίδουν λιγότερο ΦΠΑ.
Στην Ελλάδα το ποσοστό της αυτοαπασχόλησης είναι διπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου (34%). Οι απασχολούμενοι σε πολύ μικρές επιχειρήσεις (0-9 ατόμων) στην Ελλάδα είναι διπλάσιοι από ό,τι ισχύει στην Ε.Ε. -ένα ιλιγγιώδες 59%. Το δε ποσοστό των εργαζομένων σε μεγάλες επιχειρήσεις (με πάνω από 250 υπαλλήλους) είναι μόλις 13% για την Ελλάδα, έναντι 33% της Ε.Ε.
Όσο αφορά τις μεγάλες επιχειρήσεις κυρίως έχουν στη διάθεσή τους μια σειρά από εργαλεία φοροαποφυγής όπως την ίδρυση offshore εταιρειών, shell corporations, trusts και άλλων νομικών οντοτήτων. Σύμφωνα με έρευνες περίπου το 8% της περιουσίας φορολογούμενων παγκοσμίως βρίσκεται σε φορολογικούς παραδείσους.
Στην Ελλάδα, τα συχνότερα εργαλεία που έχουν χρησιμοποιηθεί γι’ αυτό το σκοπό είναι η μεταβίβαση ακινήτων σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε άλλη χώρα με χαμηλότερους συντελεστές.
Παράγοντες και αιτίες της φοροδιαφυγής
Οι παράγοντες που δημιουργούν τάση για την φοροδιαφυγή περιλαμβάνουν τα εξής: χαμηλό επίπεδο εισοδήματος, υψηλή φορολογία και συντελεστές, υψηλή συχνότητα φορολογικών ελέγχων.
Οι Έλληνες πολίτες υπέστησαν μεγάλες μειώσεις στους μισθούς του και αυτό άλλαξε τις συνήθειες του, οδηγώντας τους ορισμένες φορές στην φοροδιαφυγή.
