Ελλάδα: Ένα Startup Οικοσύστημα χωρίς σύστημα και η ανάγκη για ενιαία στρατηγική

Αναμφίβολα η Ελλάδα διανύει μια από τις καλύτερες περιόδους (αν όχι την καλύτερη), σε επίπεδα οικονομίας και ανάπτυξης.

Η ανάκτιση της επενδυτικής βαθμίδας από τους διεθνής οίκους αξιολόγησης αποτέλεσε το επισφράγισμα της γενικότερης προσπάθειας ανοικοδόμησης της χώρας τα τελευταία χρόνια, τόσο στο εσωτερικό της, με σημαντικές μεταρρυθμίσεις που διαμόρφωσαν ένα προφίλ σταθερότητας, όσο και στο εξωτερικό της περιβάλλον, με την παρουσία της στις Διεθνείς αγορές μέσω της επιτυχημένης εξωστρέφειάς της, να την καθιστούν ξανά ελκυστικό επενδυτικό προορισμό.

Βασικό ρόλο στην ανάδειξη της Ελλάδας, και στην προβολή της σε όλο τον κόσμο, διαδραματίζει το νεοφυές οικοσύστημα της χώρας, και συγκεκριμένα, κάθε ελληνική startup που καινοτομεί και συγκεντρώνει πάνω της το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών ή και ελληνικών επιχειρηματικών κεφαλαίων (VCs), οι οποίοι αναγνωρίζουν την αξία και επενδύουν στην προοπτική της ιδέας.

Όμως, κατά πόσο οργανωμένο είναι το συγκεκριμένο οικοσύστημα στην Ελλάδα, και εν τέλει, απολαμβάνουμε όλα του τα οφέλη, είτε αν είναι απτά αποτελέσματα βιώσιμης ανάπτυξης και κοινωνικής βελτίωσης,  είτε αν αυτά μεταφράζονται σε οικονομικούς όρους και δείκτες, που επηρεάζουν γενικότερα τη χώρα.

Το ελληνικό startup οικοσύστημα σήμερα

Το ελληνικό νεοφυές οικοσύστημα έχει αναδυθεί δυναμικά τα τελευταία χρόνια, ως ένας βασικός παράγοντας για την οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας, καθώς και για την εξωστρέφειά της, ενισχύοντας την καινοτομία, και την επιχειρηματικότητα στη χώρα.

Παράλληλα, το ελληνικό startup οικοσύστημα έχει καταγράψει αξιοσημείωτη ανάπτυξη, με πολλές ελληνικές startups να έχουν καταφέρει να προσελκύσουν επενδύσεις και να διεθνοποιηθούν.

Ταυτόχρονα, η Ελλάδα έχει δημιουργήσει μια ενεργή κοινότητα που συμπληρώνει και υποστηρίζει αυτό το οικοσύστημα, με δημόσιους φορείς, όπως τα Πανεπιστήμια, αλλά και ανεξάρτητους φορείς όπως το Elevate Greece, καθώς και ιδιωτικούς φορείς, όπως επιχειρηματικά κεφάλαια (VCs), και επενδυτές.

Η ύπαρξη όλων των παραπάνω συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός υγιούς οικοσυστήματος, και στην ενίσχυση της σταθερότητας που χρειάζεται ένα τέτοιο περιβάλλον και οι άνθρωποι που το απαρτίζουν, καθώς καλούνται από την πρώτη μέρα να πάρουν ρίσκα, χωρίς να γνωρίζουν το αποτέλεσμα.

Ένα τέτοιο περιβάλλον χαρακτηρίζεται λοιπόν, από συνεχόμενες προκλήσεις, ενώ τα θέματα τα οποία αντιμετωπίζει ο κάθε παράγοντας του οικοσυστήματος είναι διαφορετικά.

Τα Ελληνικά Πανεπιστήμια

Η αρχή της ανάλυσης γίνεται από τον πυρήνα του συστήματος, τα Πανεπιστήμια. Τα πανεπιστήμια της χώρας αποτελούν το πρώτο και το βασικότερο συστατικό του νεοφυούς οικοσυστήματος της Ελλάδας, το οποίο υποστηρίζει, τροφοδοτεί και εν τέλει πυροδοτεί την καινοτομία, οξύνοντας τη φαντασία των ερευνητών για την ανακάλυψη λύσεων.

Σήμερα, μέσα στα ελληνικά πανεπιστήμια λειτουργούν πολλοί και διαφορετικοί οργανισμοί οι οποίοι προάγουν την έρευνα και εντείνουν την καινοτομία, όπως τα Γραφεία Μεταφοράς Τεχνολογίας, θερμοκοιτίδες και επιταχυντές, ακόμα και εργαστήρια, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι χώρος και τεχνογνωσία υπάρχει.

Ωστόσο, αυτό το οποίο λείπει είναι ο συντονισμός όλων αυτών των δορυφόρων εντός των ιδρυμάτων, ενώ παράλληλα και η σύνδεσή τους με την αγορά και τις επιχειρήσεις.

Η πολυπόθητη γεφύρωση του ακαδημαϊκού-ερευνητικού κόσμου, με τον επιχειρηματικό, δεν έχει πραγματοποιηθεί συντονισμένα, με αποτέλεσμα όποια δράση και να πραγματοποιείται, να γίνεται μεμονωμένα από επιχειρήσεις, χωρίς να υπάρχει κάποια συνέχεια και εξέλιξη, ή ακόμη και συντήρηση μιας συνεχούς σύνδεσης με κάποια συνέπεια και από τις δύο πλευρές.

Και τα δύο παραπάνω δεν αποτελούν καινούρια ζητήματα, αλλά χρόνιες παθογένειες που χρήζουν συγκεκριμένων λύσεων.

Ο ρόλος των VCs

Οι ιδιωτικοί επενδυτικοί φορείς (Venture Capitalists – VCs) ή επιχειρηματικά κεφάλαια,  παίζουν καίριο ρόλο στο νεοφυές οικοσύστημα, καθώς αποτελούν την κύρια πηγή άντλησης κεφαλαίων για τις νεοφυείς επιχειρήσεις στην Ελλάδα, και ταυτόχρονα παράγοντα σταθερότητας του νεοφυούς περιβάλλοντος, λόγω της βιωσιμότητας που τις παρέχουν μέσω της έμπρακτης εμπιστοσύνης τους.

Ωστόσο, και τα VCs δρουν αυτόνομα, προφανώς με συγκεκριμένους στόχους που ορίζει ο κάθε οργανισμός και με απώτερο σκοπό φυσικά το οικονομικό κέρδος μέσω των επενδύσεών τους, δίχως αυτό να συνδυάζεται στις περισσότερες των περιπτώσεων και με τους γενικότερους στόχους που έχουν τεθεί από την Πολιτεία και ειδικότερα από την κυβέρνηση για το νεοφυές οικοσύστημα.

Ακόμη μια απόδειξη του γενικότερου φαινομένου απώλειας κοινής γραμμής γενικά, αλλά και ειδικά μεταξύ του ιδιωτικού τομέα, των επενδυτών δηλαδή και των επιχειρήσεων, με τους υπόλοιπους αρμόδιους φορείς.

Η Οργάνωση από πλευράς Κυβέρνησης

Η ελληνική κυβέρνηση αναγνωρίζει τη σημασία της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας ως κινητήριες δυνάμεις για την οικονομική ανάπτυξη.

Το Ελληνικό startup οικοσύστημα έχει βρεθεί σε μια σημαντική φάση ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια, και αυτό οφείλεται εν μέρει στην υποστήριξη που έχει παράσχει η ελληνική κυβέρνηση.

Οι μεταρρυθμίσεις και οι πρωτοβουλίες που έχουν θεσπιστεί έχουν δημιουργήσει ένα πιο φιλικό περιβάλλον για τις startup εταιρείες, προωθώντας την καινοτομία, την επιχειρηματικότητα και τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων.

Για τον λόγο αυτό, έχει δημιουργήσει αρκετά προγράμματα και πρωτοβουλίες με στόχο την ενίσχυση του επιχειρηματικού πνεύματος.

Μια από τις κύριες μεταρρυθμίσεις που έχουν γίνει είναι η απλοποίηση των διαδικασιών για την ίδρυση εταιρειών. Αυτό έχει καταστήσει ευκολότερη την εκκίνηση μιας startup εταιρείας και έχει ελκύσει επιχειρηματίες και επενδυτές από διάφορους τομείς.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που έχει συμβάλει στην υποστήριξη του οικοσυστήματος των startups είναι τα φορολογικά κίνητρα.

Η κυβέρνηση έχει θεσπίσει ειδικά φορολογικά καθεστώτα για τις επιχειρήσεις που επενδύουν σε τεχνολογία και καινοτομία, κάτι που έχει ελκύσει επενδυτές από όλο τον κόσμο, ενώ αυτό αποτέλεσε και τον κυριότερο παράγοντα για την εμφάνιση των VCs στην Ελλάδα.

Συνοψίζοντας, η ελληνική κυβέρνηση έχει αναγνωρίσει τη σημασία των startups για την οικονομία και έχει λάβει μέτρα για την υποστήριξή τους.

Οι μεταρρυθμίσεις στην επιχειρηματική νομοθεσία, τα φορολογικά κίνητρα, η εκπαίδευση και οι συνεργασίες με διεθνείς φορείς, έχουν συμβάλει στη δημιουργία ενός θετικού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη των startups στην Ελλάδα. 

Εντούτοις, όλα τα παραπάνω αποτελούν ξεχωριστές ενέργειες που δεν έχουν έναν κεντρικό φορέα-οργανισμό οργάνωσης και διαχείρισης, με αποτέλεσμα οι όποιες ενέργειες γίνονται να μην έχουν καμία αλληλουχία, αλλά και πολλές φορές, λόγω και των διαφόρων οργανισμών που δρουν μέσα στο νεοφυές περιβάλλον, να παρατηρούνται φαινόμενα επικαλυπτότητας και επανάληψης δράσεων.

Το Elevate Greece

Το Elevate Greece είναι μια από τις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για την υποστήριξη του νεοφυούς οικοσυστήματος στην Ελλάδα, που δημιουργήθηκε με στόχο αρχικά, την καταγραφή όλων των νεοφυούς επιχειρήσεων της χώρας, με άλλα λόγια να αποτελέσει το μητρώο του οικοσυστήματος, και να διενεργηθεί με αυτόν τον τρόπο η χαρτογράφηση του.

Ο Ρόλος του Elevate Greece αναβαθμίστηκε στις αρχές του χρόνου, αλλάζοντας σελίδα, και μορφή, καθώς ξεκίνησε και επίσημα η λειτουργία του ως Α.Ε., με αυξημένες αρμοδιότητες.

Ο κύριος στόχος πλέον, είναι η προώθηση της επιχειρηματικότητας και η υποστήριξη των νεοφυών επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, ορισμένες από τις βασικές αρμοδιότητες είναι, η στήριξη Νεοφυών Επιχειρήσεων, οικονομικά και συμβουλευτικά καθώς και η διεθνοποίησή τους.

Η συγκεκριμένη αναβάθμιση κρίνεται ιδιαίτερα ελπιδοφόρα και σημαντική για το οικοσύστημα, ωστόσο τα νούμερα του Elevate Greece μέχρι σήμερα δεν είναι ενθαρρυντικά, ενώ ταυτόχρονα οι επιτυχίες του και τα ορόσημα του στη μέχρι τώρα διαδρομή του περιορισμένα.

Συγκεκριμένα, αυτά που έχει να επιδείξει το Elevate Greece είναι η δημιουργία μια ψηφιακής πλατφόρμας, και κατ’ επέκταση η δημιουργία του μητρώου, ενώ το πιο σημαντικό, ήταν η χρηματοδότηση των startups εν μέσω covid.

Επιπλέον, ως ο σημαντικότερος φορέας για το νεοφυές οικοσύστημα, από πλευράς πολιτείας, δεν έχει δικαιολογήσει μέχρι στιγμής το ρόλο και τον τίτλο του, καθώς δεν έχει βρει ίσως ακόμη την θέση του μέσα στο οικοσύστημα, με τα βήματα του να κρίνονται ασταθή και τις ενέργειές του να πραγματοποιούνται δίχως κάποιο συγκεκριμένο πλάνο ή πλαίσιο.

Το πρόβλημα του μη συστήματος

Το βασικότερο πρόβλημα που ανακύπτει, λοιπόν, μέσα από την ανάλυση του οικοσυστήματος είναι η έλλειψη ενιαίας στρατηγικής για το νεοφυές οικοσύστημα της χώρας.

Η απουσία ξεκάθαρου πλαισίου το οποίο θα ευθυγραμμίζει τις προσπάθειες, τις ενέργειες και τη γενικότερη δραστηριότητα όλων των συμμετεχόντων σε αυτό το περιβάλλον, υπό το πρίσμα μιας συγκεκριμένης κοινής στοχοθεσίας και σκοπών  κρίνεται αυτή τη στιγμή, ως το κυριότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η startup κοινότητα, με άμεσο αντίκτυπο και στα οφέλη που απορρέουν από αυτό το περιβάλλον.

Συγκεκριμένα, τα μειονεκτήματα που αναπτύσσονται λόγω της έλλειψης κεντρικής οργάνωσης και διαχείρισης είναι πολλαπλά, με τα κυριότερα να είναι τα παρακάτω. Πιο συγκεκριμένα:

1. Έλλειψη συντονισμού: Το ελληνικό οικοσύστημα startup αποτελείται από πολλές ανεξάρτητες επιχειρήσεις και οργανισμούς που λειτουργούν αυτόνομα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τον ανεπαρκή συντονισμό και τη δυσκολία στον κοινό σχεδιασμό και την ανταλλαγή ιδεών.
2. Έλλειψη χρηματοδότησης: Η απουσία ενός κεντρικού οργανισμού δυσχεραίνει την πρόσβαση σε χρηματοδότηση και επενδυτές. Οι επιχειρηματίες συχνά αγωνίζονται για να βρουν τους κατάλληλους χρηματοδότες, ή τα κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία.
3. Ανταγωνισμός αντί συνεργασία: Η έλλειψη κεντρικής οργάνωσης μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολικό ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων και των συμμετεχόντων οργανισμών, αντί για συνεργασία και αλληλοσυνδρομή.
4. Ελλιπής εποπτεία: Η έλλειψη κεντρικής διαχείρισης μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη εποπτείας και ελέγχου
5. Επικοινωνία και διαφάνεια: Η έλλειψη ενός κεντρικού οργανισμού καθιστά δυσκολότερη την επικοινωνία και τη διαφάνεια μεταξύ των μελών του οικοσυστήματος startup. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα εμπιστοσύνης και δημιουργία αρνητικού κλίματος.
6. Αποδυνάμωση του εθνικού οικοσυστήματος: Η έλλειψη κεντρικής οργάνωσης μπορεί να αποδυναμώσει την ικανότητα του εθνικού οικοσυστήματος να ανταγωνιστεί σε παγκόσμιο επίπεδο και να προωθήσει την καινοτομία.

Η σημαντικότητα της κεντρικής οργάνωσης και διαχείρισης

Η λύση στο πρόβλημα είναι η δημιουργία ενός κεντρικού φορέα-οργανισμού που θα είναι υπεύθυνος, τόσο για το εσωτερικό περιβάλλον και τη σύνδεση των πανεπιστημίων με την αγορά, αλλά και για το εξωτερικό περιβάλλον, και τη σύνδεση του Ελληνικού νεοφυούς οικοσυστήματος με τον κόσμο.

Συνεπώς, θα πρέπει να δημιουργηθεί ένας κεντρικός φορέας συντονισμού για το νεοφυές οικοσύστημα που θα επιβλέπει και θα συντονίζει τις δράσεις όλων των σχετικών φορέων.

Η εγκαθίδρυση ενός κεντρικού οργανισμού για τη διαχείριση και τον συντονισμό του ελληνικού οικοσυστήματος startup είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη του τομέα.

Συγκεκριμένα, ο φορέας αυτός θα είναι επιφορτισμένος για τη θέσπιση της στρατηγικής του κλάδου και του συνόλου του οικοσυστήματος, θέτοντας ένα πλαίσιο γύρω από αυτό, με σκοπό να αποτελέσει την ασπίδα προστασίας του οικοσυστήματος, μέσα στο οποίο όλοι θα δρουν σύμφωνα με τους στόχους που θα θέτει η κεντρική αρχή και όλοι θα απολαμβάνουν ίσα προνόμια, κίνητρα και ευκαιρίες.

Συνολικά, η δημιουργία ενός κεντρικού οργανισμού για τον συντονισμό και τη διαχείριση του ελληνικού οικοσυστήματος startup είναι απαραίτητη για να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό του τομέα και να επιτευχθεί η μέγιστη καινοτομία και οικονομική ανάπτυξη για την Ελλάδα.

Η έλλειψη αυτής της κεντρικής διαχείρισης και οργάνωσης αποτελεί το κύριο εμπόδιο στην πορεία του ελληνικού οικοσυστήματος startup και πρέπει να αντιμετωπιστεί με προτεραιότητα για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης και επιτυχίας.

Οφέλη

Η οργάνωση και ο ενιαίος συντονισμός του νεοφυούς οικοσυστήματος μέσω ενός κεντρικού οργανισμού, έχει ως αποτέλεσμα μια σειρά από οφέλη για το ίδιο το οικοσύστημα και κατ’ επέκταση παράπλευρα σημαντικά οφέλη για το κράτος και την κοινωνία.

Συγκεκριμένα, η πλήρης αξιοποίηση του οικοσυστήματος μέσα από την οργάνωση  και την κεντρική διαχείριση από έναν οργανισμό μπορούν να έχουν σημαντικά οφέλη για το οικοσύστημα, το περιβάλλον του και όσους συμμετέχουν σε αυτό, με τα πιο σημαντικά να είναι:

• Κοινή Στρατηγική: Ο κεντρικός οργανισμός μπορεί να διαμορφώσει μια κοινή στρατηγική για το νεοφυές οικοσύστημα που θα ενοποιεί τους στόχους και τις προτεραιότητες των διαφόρων ενδιαφερομένων μερών.
• Συγκεκριμένο Σχέδιο Δράσης: Ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης μπορεί να καθορίσει τα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν για την υλοποίηση της στρατηγικής και των στόχων.
• Στόχοι: Ο κεντρικός οργανισμός μπορεί να καθορίσει συγκεκριμένους στόχους για την ανάπτυξη του νεοφυούς οικοσυστήματος, όπως η αύξηση της επιχειρηματικότητας, η δημιουργία θέσεων εργασίας και η προώθηση της καινοτομίας.
•  Εποπτεία: Ο κεντρικός οργανισμός μπορεί να παρέχει εποπτεία και αξιολόγηση της προόδου των έργων και της εκτέλεσης του σχεδίου δράσης.
• Κεντρικός Συντονισμός: Ο κεντρικός οργανισμός μπορεί να λειτουργεί ως κεντρικός συντονιστικός φορέας που εναρμονίζει τις δράσεις των ενδιαφερομένων φορέων.
• Γέφυρα Αγοράς και Πανεπιστημίων: Ο οργανισμός μπορεί να διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ της ακαδημαϊκής κοινότητας και του επιχειρηματικού κόσμου, προωθώντας τη μεταφορά τεχνογνωσίας και την ανάπτυξη εφαρμογών από την έρευνα.
• Κοινή Χρηματοδότηση: Ο κεντρικός οργανισμός μπορεί να διευκολύνει την πρόσβαση σε χρηματοδότηση για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον χώρο του νεοφυούς οικοσυστήματος.
• Ενίσχυση της Ανταγωνιστικότητας: Η ενοποιημένη προσέγγιση μπορεί να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να γίνουν πιο ανταγωνιστικές σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
•  Ίσες ευκαιρίες

Επιπλέον, τα παράπλευρα οφέλη από τη λειτουργία αυτού του οργανισμού, προβλέπεται να είναι πολλαπλά και σε όλα τα επίπεδα. Συγκεκριμένα:

• Προσέλκυση επενδύσεων: Μια κεντρική αρχή μπορεί να δημιουργήσει ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τις επενδύσεις σε startup, προσελκύοντας εταιρείες κεφαλαίων και επιχειρηματικών αγγελιών.
• Ενίσχυση της καινοτομίας: Η κεντρική διαχείριση μπορεί να προάγει την έρευνα και την ανάπτυξη σε κλειδίκανους τομείς, βοηθώντας στη δημιουργία καινοτόμων τεχνολογικών λύσεων.
• Δημιουργία θέσεων εργασίας: Οι startup που αναπτύσσονται μέσω αυτού του συστήματος μπορούν να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας σε νέες τεχνολογικές βιομηχανίες.
• Εξαγωγές και εμπορικό ισοζύγιο: Η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών μπορεί να ενισχύσει τις εξαγωγές και να βοηθήσει στη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας.
• Ενίσχυση της εκπαίδευσης και της επιμόρφωσης: Η δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων για νεαρούς επιχειρηματίες μπορεί να αυξήσει την επαγγελματική εξειδίκευση και την ανταγωνιστικότητα της εργατικής δύναμης.
• Αύξηση της διεθνούς ελκυστικότητας: Μια καλά οργανωμένη startup σκηνή μπορεί να καταστήσει τη χώρα πιο ελκυστική για επενδύσεις και ταλέντα από διεθνές επίπεδο.
• Εισροές από την φορολογία των εταιρειών: Οι επιτυχημένες startup συνεισφέρουν στα κρατικά έσοδα μέσω της φορολογίας των εταιρειών.
• Εξοικονόμηση δημόσιων πόρων: Η κεντρική διαχείριση μπορεί να μειώσει τα δημόσια έξοδα που σχετίζονται με την υποστήριξη και την παρακολούθηση των startup.
• Αύξηση της οικονομικής ανταγωνιστικότητας: Ένα ισχυρό startup οικοσύστημα μπορεί να καταστήσει τη χώρα πιο ανταγωνιστική στο διεθνές επίπεδο και να προσελκύσει επενδύσεις από άλλες χώρες.
• Καινοτομία και τεχνολογική ανάπτυξη: Η υποστήριξη της καινοτομίας μέσω των startup βοηθά στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και βιομηχανικών κλάδων.
• Ενίσχυση της διεθνούς ελκυστικότητας: Ένα ικανό startup οικοσύστημα μπορεί να καταστήσει τη χώρα πιο ελκυστική για διεθνείς επενδύσεις και ταλέντα.
• Αύξηση της εξωστρέφειας: Η επιτυχία των startup μπορεί να επεκτείνει την παρουσία της χώρας σε διεθνές επίπεδο και να προωθήσει τις εξωστρεφείς επιχειρηματικές δραστηριότητες.
• Αύξηση της επιχειρηματικής κουλτούρας: Η ύπαρξη ενός δυναμικού startup οικοσυστήματος μπορεί να προάγει την επιχειρηματική κουλτούρα στην κοινωνία.
• Προσέλκυση των νέων ταλέντων: Η ύπαρξη ευκαιριών στα startup μπορεί να προσελκύσει νέα ταλέντα που θα συμβάλουν στην καινοτομία και την ανάπτυξη.
• Μείωση της εξάρτησης από τους κλασικούς τομείς: Η ανάπτυξη νέων τεχνολογικών κλάδων μπορεί να μειώσει την εξάρτηση της χώρας από τους παραδοσιακούς τομείς, όπως η βιομηχανία και η γεωργία.