Ο εφιάλτης για κάθε (ανοιχτή) οικονομία είναι αυτό που ονομάζουμε οικονομική κατάρρευση.
Είναι ένα φαινόμενο που μπορεί να προκύψει εξαιτίας οποιουδήποτε δυσμενούς γεγονότος που συνέβη σε κάποια σημαντική οικονομία στον πλανήτη.
Εάν κι εφόσον προκύψει αυτό το φαινόμενο, οποιαδήποτε χρηματοοικονομική δραστηριότητα εντός της εκάστοτε γεωγραφικής περιοχής, που επηρεάζεται από αυτό, παραπέει.
Μπορεί να συμβεί απρόσμενα “πιάνοντας στον ύπνο” την παθούσα οικονομία, διότι ακόμη κι οι πιο διορατικοί και “διαβασμένοι” οικονομικοί αναλυτές δεν γίνεται να τα προβλέπουν όλα…
Επιπλέον, εμφανίζει ένα αρνητικό στοιχείο της ενιαίας παγκόσμιας αγοράς, το οποίο είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ των ποικίλλων εγχώριων οικονομιών.
Όπως είναι επόμενο, μια τέτοια δυσλειτουργική κατάσταση έχει επίδραση στην απόδοση και τη γενικότερη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων.
Επομένως, στο άρθρο αυτό θα εξηγήσουμε τι σημαίνει πιο συγκεκριμένα οικονομική κατάρρευση, πώς αυτή λειτουργεί και θα δώσουμε μια σειρά από παραδείγματα.
Ας ξεκινήσουμε με τον ορισμό:
Τι είναι η οικονομική κατάρρευση;
Είναι η εξαθλίωση μιας εθνικής, περιφερειακής ή πιο τοπικής οικονομίας που, συνήθως, ακολουθεί μια περίοδο κρίσης.
Η οικονομική κατάρρευση εμφανίζεται στην αρχή μιας σοβαρής εκδοχής μιας οικονομικής συρρίκνωσης, δυσφορίας ή ύφεσης.
Μπορεί να διαρκέσει πολλά χρόνια ανάλογα με τη σοβαρότητα των περιστάσεων.
Το φαινόμενο αυτό μπορεί να συμβεί γρήγορα λόγω ενός απροσδόκητου γεγονότος ή να ακολουθήσει μετά από διάφορα γεγονότα ή σημάδια που υποδηλώνουν αστάθεια στην οικονομία.
Πώς λειτουργεί;
Η οικονομική κατάρρευση είναι ένα ασύνηθες γεγονός που δεν αποτελεί απαραίτητα μέρος του τυπικού οικονομικού κύκλου.
Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του κύκλου, οδηγώντας σε φάσεις συρρίκνωσης κι ύφεσης.
Η οικονομική θεωρία περιγράφει διάφορες φάσεις που μπορεί να περάσει μια οικονομία.
Ένας πλήρης οικονομικός κύκλος περιλαμβάνει κίνηση από το κατώτατο σημείο στην ανάπτυξη κι ακολουθεί η κορυφή του κύκλου.
Στη συνέχεια, έχουμε κάθοδο που οδηγεί πίσω προς το κατώτατο σημείο.
Μια οικονομική κατάρρευση θα πρέπει να είναι πιο πιθανή σε μια οικονομία που ήδη συρρικνώνεται.
Ωστόσο, τα γεγονότα του μαύρου κύκνου ή οι τάσεις στην παγκόσμια οικονομία μπορούν να παρακάμψουν οποιοδήποτε σημείο του κύκλου για να πυροδοτήσουν μια οικονομική κατάρρευση.
Παρά τις δυσφορίες και τις υφέσεις, δεν υπάρχει συμφωνημένη κατευθυντήρια γραμμή για μια οικονομική κατάρρευση.
Αντίθετα, ο όρος αυτός είναι μια ετικέτα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οικονομολόγους και κυβερνητικούς αξιωματούχους και να εφαρμοστεί μήνες ή χρόνια μετά το πραγματικό γεγονός.
Οι κυβερνήσεις τείνουν, επίσης, να μιλούν με όρους οικονομικής κατάρρευσης όταν δημιουργούν κίνητρα μεγάλης κλίμακας κατά τη διάρκεια πανικού της αγοράς.
Ο κίνδυνος οικονομικής κατάρρευσης εγείρεται προκειμένου να υποστηριχθεί η παρέμβαση στην οικονομία.
Ανταπόκριση στην οικονομική κατάρρευση
Αν κι οι οικονομίες εξακολουθούν να βιώνουν οικονομική κατάρρευση, υπάρχει ισχυρό κίνητρο για την αποτροπή ή τη μείωση της σοβαρότητας αυτού του φαινομένου.
Τα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι εθνικές κυβερνήσεις είναι η εφαρμογή δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής.
Μια οικονομική κατάρρευση, συχνά, καταπολεμείται με πολλά κύματα παρεμβάσεων και δημοσιονομικών μέτρων.
Για παράδειγμα, οι τράπεζες μπορεί να αποφασίσουν περιορισμό των αναλήψεων και να επιβληθούν νέοι περιορισμοί κεφαλαίων(capital controls).
Επίσης, μπορούν να διοχετευθούν δισεκατομμύρια στην οικονομία μέσω του τραπεζικού συστήματος κι ολόκληρα νομίσματα μπορεί να ανατιμηθούν ή ακόμα και να αντικατασταθούν.
Παρά τις κυβερνητικές προσπάθειες, ορισμένες οικονομικές καταρρεύσεις έχουν ως αποτέλεσμα την πλήρη ανατροπή της κυβέρνησης που ευθύνεται κι ανταποκρίνεται στην κατάσταση αυτή.
Μετά από μια οικονομική κατάρρευση, υπάρχει σχεδόν πάντα ένας αριθμός νομοθετικών αλλαγών που στοχεύουν στην αποφυγή παρόμοιας κατάστασης στο μέλλον.
Αυτές οι αλλαγές, συνήθως, ενημερώνονται από μια ανάλυση μετά την κατάρρευση.
Ο στόχος είναι διπλός:
- εντοπισμός των βασικών παραγόντων που οδηγούν στην κατάρρευση κι
- ενσωμάτωση ελέγχων στη νέα νομοθεσία για τον μετριασμό αυτών των κινδύνων στο μέλλον
Με την πάροδο του χρόνου, η όρεξη για αυτούς τους χρηματοοικονομικούς ελέγχους μπορεί να εξασθενίσει.
Η νοοτροπία αυτή μπορεί να οδηγήσει στη χαλάρωση της ρύθμισης της επικίνδυνης συμπεριφοράς της αγοράς, καθώς η ανάμνηση της οικονομικής κατάρρευσης εξασθενεί.
Παραδείγματα στην Ιστορία
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα οικονομικής κατάρρευσης σε εθνικό επίπεδο σε όλη την ιστορία.
Κάθε οικονομική κατάρρευση έχει τυπικά τις δικές της ειδικές συνθήκες και παράγοντες, αν κι ορισμένες έχουν κοινά ερεθίσματα όπως με τη Μεγάλη Ύφεση.
Συχνά, αυτοί οι παράγοντες αναμειγνύονται με πολλούς από τους μακροοικονομικούς παράγοντες που συμβαίνουν σε δυσφορίες κι υφέσεις.
Μερικά παραδείγματα είναι ο υπερπληθωρισμός, ο στασιμοπληθωρισμός, τα κραχ του χρηματιστηρίου, τα εκτεταμένα bear markets και τα μη ισορροπημένα επιτόκια και ποσοστά πληθωρισμού.
Φυσικά, οι οικονομικές καταρρεύσεις μπορούν, επίσης, να προκύψουν από ασυνήθεις παράγοντες όπως:
- οι καταστροφικές κυβερνητικές πολιτικές,
- η ύφεση της παγκόσμιας αγοράς
- ή καταστάσεις όπως πόλεμος, πείνα και θάνατος.
Η Μεγάλη Ύφεση των ΗΠΑ
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930 παραμένει το κύριο παράδειγμα οικονομικής κατάρρευσης.
Κατατάσσεται η μεγαλύτερη τόσο αναφορικά με τη ζημία όσο και με τη διάρκειά της μέχρι την περίοδο ανάκαμψης .
Το κραχ του χρηματιστηρίου του 1929 ήταν βασικός καταλύτης για την κατάρρευση, αλλά τα προβλήματα επιδεινώθηκαν από τις απαντήσεις της πολιτικής και τις συστηματικές αδυναμίες.
Την πολυετή οικονομική κατάρρευση της οικονομίας των ΗΠΑ ακολούθησαν σαρωτικές ρυθμιστικές μεταρρυθμίσεις.
Αυτές επηρέασαν τον επενδυτικό και τον τραπεζικό κλάδο, συμπεριλαμβανομένου του νόμου περί ανταλλαγής κινητών αξιών του 1934.
Πολλοί οικονομολόγοι έχουν βασίσει την οικονομική κατάρρευση, που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1920, στην έλλειψη κυβερνητικής συμμετοχής στην οικονομία και τις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Η οικονομική κρίση του 2008
Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 δε θεωρείται οικονομική κατάρρευση από την άποψη της αμερικανικής οικονομίας, αλλά πιστεύεται ότι επίκειται κατάρρευση εκείνη την εποχή.
Το πάγωμα της πιστωτικής αγοράς μπορούσε κάλλιστα να είχε ως αποτέλεσμα μια πιο σοβαρή κατάσταση, αν δεν παρεχόταν ρευστότητα από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ.
Η χρεοκοπία της Lehman Brothers ήταν το σημείο καμπής για την οικονομική κρίση του 2008, αλλά δεν ήταν η μόνη.
Συνολικά, οι παράγοντες που εμπλέκονταν στην κρίση του 2008 περιελάμβαναν εξαιρετικά χαλαρές δανειοδοτικές κι εμπορικές πολιτικές για τα ιδρύματα.
Αυτή η έλλειψη αυστηρότητας οδήγησε σε μεγάλες απώλειες από χρεοκοπίες που μεταδόθηκαν κι ενισχύθηκαν από την αγορά παραγώγων.
Παρόμοια με την κατάρρευση της δεκαετίας του 1920, η οικονομική κρίση του 2008 οδήγησε, επίσης, σε νομοθετική μεταρρύθμιση.
Η Μεγάλη Ύφεση του 2007-2008
Διήρκεσε λιγότερο από δύο χρόνια, περίοδο κατά την οποία οι ΗΠΑ παρουσίασαν έξι τρίμηνα αρνητικής αύξησης του ΑΕΠ με μείωση 5,3% στην ανάπτυξη του ΑΕΠ από το 2006 έως το 2009.
Η ύφεση του 2007-2009 είχε, ακόμη, ως αποτέλεσμα η ανεργία να φτάσει σε υψηλό επίπεδο της τάξης του 9,6% το 2010.
Άλλες οικονομικές καταρρεύσεις ανά τον κόσμο
Υπάρχουν, επίσης, πολλές διεθνείς οικονομικές καταρρεύσεις που έχουν συμβεί σε όλη την ιστορία.
Η Σοβιετική Ένωση, η Λατινική Αμερική, η Ελλάδα κι η Αργεντινή έχουν γίνει πρωτοσέλιδα από αυτή την άποψη.
Στην περίπτωση της Ελλάδας και της Αργεντινής, κι οι δύο οικονομικές καταρρεύσεις προκλήθηκαν από σοβαρά ζητήματα με το δημόσιο χρέος.
Τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Αργεντινή, η κατάρρευση του δημόσιου χρέους οδήγησε σε καταναλωτικές ταραχές, πτώση του νομίσματος, διεθνή οικονομική υποστήριξη κι αναμόρφωση της κυβέρνησης.
Η πανδημία του 2020
Η πανδημία COVID-19 του 2020 είναι ένα άλλο παράδειγμα εξωτερικού σοκ που οδηγεί σε παγκόσμια οικονομική ύφεση.
Εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο ξεκινώντας από την Κίνα, μετά την Ευρώπη και στη συνέχεια την Αμερική.
Συμπερασματικά…
Οι οικονομίες ανά τον κόσμο γίνεται να υποστούν οικονομική κατάρρευση (σχεδόν) από το πουθενά, διότι η πρόβλεψη ενός τέτοιου φαινομένου μπορεί να είναι αδύνατη.
Όμως, γίνεται να αντιμετωπιστεί με την εφαρμογή δημοσιονομικών και νομισματικών πολιτικών, καθώς και νομοθετικών μεταρρυθμίσεων.
Οι επιχειρήσεις καλούνται, λοιπόν, να ανταποκριθούν και να προσαρμοστούν όσο το δυνατόν ταχέως στις όποιες συνθήκες κι αλλαγές προκύψουν στην παγκόσμια οικονομία και τις αγορές.
Πηγή: Investopedia
