Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Διανοητικής Ιδιοκτησίας της 26ης Απριλίου 2024 αξίζει να διερευνήσουμε την ιδιάζουσα σύνδεση που μπορεί να δημιουργηθεί ανάμεσα στα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας και στον τομέα του τουρισμού.
Σημαντικό έναυσμα για την παραπάνω σκέψη δίνουν τόσο η θεματική που έθεσε για τη φετινή χρονιά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας (WIPO) με τίτλο: «Η διανοητική ιδιοκτησία και οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης: καινοτομία και δημιουργικότητα», όσο και οι πρόσφατες και συνεχώς εξελισσόμενες νομοθετικές ρυθμίσεις που τίθενται από την Ευρωπαϊκή Ένωση σε επίπεδο Κανονισμών.
Στο παραπάνω πλαίσιο μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητό ότι η αξιοποίηση των νομικών εργαλείων και δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας μπορούν να συμβάλλουν καθοριστικά σε διάφορες πτυχές της τουριστικής ανάπτυξης καθώς και στην ιδιαίτερη εκδοχή του βιώσιμου τουρισμού.
Η κατανόηση των συνεργειών και της πολυπλοκότητας της διανοητικής ιδιοκτησίας φαίνεται να είναι το κλειδί για τα ενδιαφερόμενα μέρη σε αυτή τη «δυναμική διασταύρωση», τόσο στο αμιγώς ιδιωτικό επίπεδο των διαφόρων ατομικών επιχειρήσεων και εταιριών, όσο και σε συλλογικό επίπεδο επαγγελματικών ενώσεων, και ενώσεων παραγωγών, αλλά ακόμη και νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου όπως οι Περιφερειακές Ενότητες και οι κρατικοί οργανισμοί.
Τι είναι το εμπορικό σήμα;
Το περισσότερο διαδεδομένο δικαίωμα βιομηχανικής ιδιοκτησίας, είναι το εμπορικό σήμα. Δικαιούχος ενός εμπορικού σήματος μπορεί να είναι οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο ασκεί δραστηριότητα στο πλαίσιο των συναλλαγών.
Καθώς το εμπορικό σήμα αποτελεί το «διαβατήριο» ενός Brand name για τη μονοπώληση και επικράτησή του στις συναλλαγές, αναδεικνύεται σε ένα ισχυρό εργαλείο για τον κλάδο του τουρισμού αφού είναι δυνατόν να προστατεύει τις επωνυμίες, τα λογότυπα αλλά και σλόγκαν για τουριστικές καμπάνιες.
Τα στοιχεία αυτά διαφοροποιούν προορισμούς και υπηρεσίες, δημιουργώντας φήμη και εμπιστοσύνη μεταξύ των τουριστών.
Η σημασία των εμπορικών σημάτων στον κλάδο του τουρισμού.
Για παράδειγμα, το εμπορικό σήμα μιας αλυσίδας ξενοδοχείων ή εστιατορίων εξασφαλίζει ότι οι τουρίστες μπορούν να αναμένουν σταθερή ποιότητα και εμπειρία σε όλο τον κόσμο.
Τα τελευταία χρόνια άλλωστε, ολοένα και περισσότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις του κλάδου του τουρισμού και της εστίασης σπεύδουν να κατοχυρώσουν τα εμπορικά σήματα που χρησιμοποιούν, προσβλέποντας στην ενίσχυση της υπεραξίας τους και της σύνδεσής τους στη συνείδηση των επισκεπτών με την ξεχωριστή εμπειρία ποιότητας και μοναδικότητας των υπηρεσιών που προσφέρουν.
Η ξεχωριστή σημασία των εμπορικών σημάτων στον κλάδο του τουρισμού αναδείχθηκε άλλωστε στο μέγιστο βαθμό μετά την πρόσφατη καταχώριση από τον Οργανισμό Τουρισμού της Τουρκίας του σήματος “Turkaegean” σε επίπεδο Ε.Ε. για την προβολή τουριστικής καμπάνιας.
Μέσω της συγκεκριμένης υπόθεσης επισημάνθηκαν ζητήματα αθέμιτου ανταγωνισμού λόγω της πρόκλησης σύγχυσης στους μελλοντικούς επισκέπτες αλλά και θέματα δημοσίου συμφέροντος και διεθνούς ενδιαφέροντος για τις σχέσεις των δύο χωρών.
Το Συλλογικό Σήμα.
Ένα λιγότερο «δημοφιλές» νομικό εργαλείο για την ανάδειξη προϊόντων και υπηρεσιών προερχόμενων από συγκεκριμένη περιοχή το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί απολύτως για τις ανάγκες τουριστικής προβολής είναι άλλωστε και το Συλλογικό Σήμα που προβλέπεται από τη νομοθεσία, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Φορείς συλλογικού εμπορικού σήματος μπορούν να είναι αποκλειστικά ενώσεις επαγγελματιών ή παραγωγών μίας συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής οι οποίοι μπορούν να συμπεριλάβουν την ονομασία αυτής στο σήμα που θα διακρίνει συλλογικά τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους.
Το συλλογικό σήμα “Macedonia the Great”.
Στην Ελλάδα, την «αρχή» για τη δημιουργία και καταχώριση συλλογικών σημάτων, αλλά και τη μέσω αυτών προώθηση των περιοχών προέλευσής τους, έκανε το συλλογικό σήμα “Macedonia the Great” το οποίο καταχωρίσθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, από το Σύνδεσμο Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος για όλες σχεδόν τις κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών που παράγονται ή διατίθενται σε κάποια από τις τρεις Περιφέρειες της Δυτικής, Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας.
Το συλλογικό αυτό σήμα, υποδηλώνοντας, την προέλευση των προϊόντων και υπηρεσιών, αποτελεί «εγγύηση» της ποιότητάς τους και στοχεύει ακριβώς τόσο στην προώθησή τους όσο και στην ανάδειξη της ευρύτερης περιοχής ως τουριστικού προορισμού.
Το συλλογικό σήμα της Πιερίας.
Το παράδειγμα του μακεδονικού συλλογικού σήματος ακολούθησε πολύ πρόσφατα η κατάθεση του συλλογικού σήματος “Pierian Olympus” με πρωτοβουλία του Επιμελητηρίου Πιερίας το οποίο έχει ως στόχο την αξιοποίησή του και για την τουριστική προώθηση της περιφερειακής ενότητας.
Στα διεθνή συστήματα διανοητικής ιδιοκτησίας, άλλωστε, εντάσσονται διαχρονικά, ως οιονεί συλλογικά δικαιώματα, και οι Προστατευόμενες Ονομασίες Προέλευσης και Γεωγραφικές Ενδείξεις, αντίστοιχα.
Σκοπός των εν λόγω εργαλείων είναι να διασφαλιστεί η υψηλή ποιότητα των πιστοποιημένων προϊόντων και να εξασφαλιστεί ότι η πολιτιστική, γαστρονομική και τοπική κληρονομιά της περιοχής κάθε ένδειξης διατηρείται και πιστοποιείται ως αυθεντική εντός της ΕΕ αλλά και εκτός αυτής.
Τα προϊόντα που φέρουν την επισήμανση γεωγραφικής ένδειξης διαθέτουν, εξ ορισμού, ιδιαίτερα ταυτοποιήσιμα χαρακτηριστικά, που οφείλονται πρωτίστως στη γεωγραφική τους προέλευση, δίδοντας έτσι σημαντικό ανταγωνιστικό «πλεονέκτημα» στους παραγωγούς τους.
Οι εν λόγω ενδείξεις αφορούσαν ανέκαθεν αποκλειστικά σε προϊόντα γεωργικής παραγωγής, οίνους και αποστάγματα.
Δεδομένης της πληθώρας και πολυπλοκότητας των αμπελοοινικών, και γεωργικών προϊόντων που παράγονται και διατίθενται στο έδαφος της ΕΕ, ο τομέας της γεωργικής παραγωγής συμβάλλει καθοριστικά στην επιδιωκόμενη βιώσιμη ανάπτυξη ενισχύοντας σημαντικά τη ζωντανή πολιτιστική και γαστρονομική της παράδοση, η οποία με τη σειρά της συνδράμει καταλυτικά στην ανάδειξη μίας ΠΟΠ/ΠΓΕ περιοχής και ως τουριστικού προορισμού.
Η σημασία άλλωστε που αποδίδει η ΕΕ στην αξιοποίηση των εν λόγω ενδείξεων αποδεικνύεται σήμερα πρωτίστως από την επεξεργασία και τη συνένωση των προηγούμενων τεσσάρων ξεχωριστών Κανονισμών ΠΟΠ/ΠΓΕ σε ένα ενιαίο και ανανεωμένο κείμενο υπό τον Κανονισμό 1143/2024, ο οποίος δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ μόλις στις 23 Απριλίου και πρόκειται να τεθεί άμεσα σε ισχύ.
To προστατευτικό θεσμικό πλαίσιο ολοκληρώνεται με την επέκταση της δυνατότητας πιστοποίησης με Γεωγραφική Ένδειξη βιοτεχνικών προϊόντων που βασίζονται στην πρωτοτυπία και την αυθεντικότητα των παραδοσιακών πρακτικών της περιοχής τους και χαίρουν διαχρονικά φήμης, μέσω του Κανονισμού 2411/2023 μέσω του οποίου επιδιώκεται η βιώσιμη παραγωγή στις τρεις διαστάσεις της οικονομικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής αξίας.
Συμπέρασμα
Όπως καταδεικνύεται, ο αντίκτυπος των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας στον τουρισμό πολύπλευρος.
Η αξιοποίηση των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας προστατεύει και προωθεί την καινοτομία και διασφαλίζει την ηθική και βιώσιμη ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες και την πολιτιστική κληρονομιά κάθε περιοχής, παρέχοντας οικονομικές ευκαιρίες για τις τοπικές κοινότητες.
Παρακολουθώντας τις εξελίξεις και λαμβάνοντας καθοδήγηση από ειδικούς, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αξιοποιήσουν τα παραπάνω εργαλεία με στόχο την επιτυχία.
ΕΛΕΝΗ Α. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ, Δικηγόρος, LL.M. Εμπορικού Δικαίου | ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΦΟΥΝΤΕΔΑΚΗ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ
