Η παγκόσμια οικονομία είναι ένας πολύπλοκος και διασυνδεδεμένος ιστός συναλλαγών, που επηρεάζεται από μυριάδες παράγοντες που κυμαίνονται από γεωπολιτικά γεγονότα έως τεχνολογικές εξελίξεις. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αλλαγής, το Ψηφιακό Νόμισμα της Κεντρικής Τράπεζας ή Central Bank Digital Currency (CBDC) αναδεικνύεται ως μια μεταμορφωτική δύναμη, προσφέροντας ένα ψηφιακό σύνορο για τα χρηματοπιστωτικά συστήματα του κόσμου.
Πάμε λοιπόν να δούμε τι είναι το Central Bank Digital Currency (CBDC).
Ορισμός: Central Bank Digital Currency (CBDC)
Τα CBDC αποτελούν ένα νέο, ψηφιακό μέσο διεκπεραίωσης συναλλαγών και πληρωμών.
Εκδίδονται από μια κεντρική τράπεζα και έχουν τη δυνατότητα να μετασχηματίσουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Παρατηρούνται σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα CBDCs, οι οποίες σχετίζονται με τον τρόπο λειτουργίας και την εφαρμογή τους.
Παρόλα αυτά αν προσπαθήσουμε να θέσουμε έναν καθολικό ορισμό θα μπορούσαμε να τον εκφράσουμε κάπως έτσι:
Ως CBDC ορίζουμε ένα ψηφιακό εργαλείο πληρωμών εκφρασμένο σε μια εθνική λογιστική μονάδα
(νόμισμα),το οποίο αποτελεί υποχρέωση της κεντρικής τράπεζας.
Καθιερώνεται ως χρήμα με κυβερνητικούς κανονισμούς και αναγνωρίζεται ως επίσημο νόμισμα.
Το παγκόσμιο φαινόμενο του CBDC
Πολλές χώρες και Νομισματικές Ενώσεις αναπτύσσουν CBDCs, και ορισμένες μάλιστα τα έχουν ήδη θέσει σε κυκλοφορία.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Κίνας η οποία έχει εκδώσει και θέσει σε κυκλοφορία το ψηφιακό γουάν (e-CNY), από τις αρχές του 2022.
Το γεγονός αυτό δημιουργεί πιέσεις προς τις Η.Π.Α. και την Ε.Ε. ωστέ να εκδώσουν τα δικά τους CBDC.
Επειδή πολλές χώρες ερευνούν τρόπους μετάβασης σε ψηφιακά νομίσματα, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τι είναι και τι σημαίνουν για την κοινωνία.
Κατανόηση των ψηφιακών νομισμάτων των κεντρικών τραπεζών (CBDC)
Το παραστατικό χρήμα είναι ένα νόμισμα που εκδίδεται από την κυβέρνηση και δεν υποστηρίζεται από κάποιο φυσικό εμπόρευμα, όπως ο χρυσός ή το ασήμι.
Θεωρείται μορφή νόμιμου χρήματος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών.
Παραδοσιακά, το παραστατικό χρήμα ερχόταν με τη μορφή τραπεζογραμματίων και κερμάτων, αλλά η τεχνολογία έχει επιτρέψει στις κυβερνήσεις και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να συμπληρώνουν το φυσικό παραστατικό χρήμα με ένα πιστωτικό μοντέλο που καταγράφει τα υπόλοιπα και τις συναλλαγές ψηφιακά.
Το φυσικό χρήμα εξακολουθεί να συναλλάσσεται και να είναι ευρέως αποδεκτό, ωστόσο σε ορισμένες ανεπτυγμένες χώρες παρατηρήθηκε μείωση της χρήσης του.
Η συγκεκριμένη τάση επιταχύνθηκε και απέκτησε σημαντική έκταση κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Οι στόχοι των CBDCs
Ο κύριος στόχος των CBDCs είναι να παρέχουν στις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές προστασία της ιδιωτικής ζωής, δυνατότητα μεταφοράς, ευκολία, προσβασιμότητα και οικονομική ασφάλεια.
Τα CBDCs θα μπορούσαν επίσης να μειώσουν το κόστος συντήρησης που απαιτεί ένα πολύπλοκο χρηματοπιστωτικό σύστημα, να μειώσουν το κόστος των διασυνοριακών συναλλαγών και να παρέχουν σε όσους χρησιμοποιούν σήμερα εναλλακτικές μεθόδους μεταφοράς χρημάτων επιλογές χαμηλότερου κόστους.
Ο τρόπος λειτουργίας CBDC
Από τεχνολογική άποψη, το CBDC είναι ουσιαστικά μια βάση δεδομένων που λειτουργεί και ελέγχεται από την Κεντρική Τράπεζα και την εκάστοτε κυβέρνηση.
Το CBDC επομένως είναι μια κεντροποιημένη βάση δεδομένων με άδεια.
Μόνο εγκεκριμένοι φορείς έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιούν συναλλαγές στο δίκτυο.
Η κεντρική οντότητα που ελέγχει τη βάση δεδομένων έχει παράλληλα τη δυνατότητα να αποτρέπει την διεκπεραίωση συναλλαγών, να εκτελεί εντολές επαναφοράς συναλλαγών, να δεσμεύει κεφάλαια ή να στοχοποιεί διευθύνσεις ”μαύρης λίστας”.
H διαφορά στην διαδικασία τραπεζικών συναλλαγών
Ας εξετάσουμε πώς οι ηλεκτρονικές συναλλαγές εξελίσσονται σήμερα.
Η πλειοψηφία των συναλλαγών πραγματοποιείται ηλεκτρονικά, είτε με μετρητά σε τράπεζες, είτε μέσω ηλεκτρονικής τραπεζικής, είτε με πιστωτικές/χρεωστικές κάρτες.
Πώς διαφέρει, όμως, το νέο ψηφιακό νόμισμα (CBDC) από αυτό το ήδη υπάρχον;
Το σημερινό σύστημα ηλεκτρονικών πληρωμών περνάει μέσα από το δίκτυο των εμπορικών τραπεζών.
Το CBDC ωστόσο, παρακάμπτει το συγκεκριμένο στάδιο, αποφεύγει δηλαδή τον ενδιάμεσο και η κεντρική τράπεζα αναλαμβάνει τον έλεγχο.
Θα έχετε ένα ψηφιακό πορτοφόλι στο κινητό ή τον υπολογιστή σας, το οποίο θα ”γεμίζει” απευθείας από την κεντρική τράπεζα.
Το smartphone σας θα ενσωματώνει μια εφαρμογή e-banking, όπου θα πραγματοποιείτε και θα λαμβάνετε πληρωμές.
Σε απλά λόγια, το CBDC αλλάζει το πλαίσιο των ηλεκτρονικών πληρωμών, εξαλείφοντας την ανάγκη για τραπεζική διαμεσολάβηση και επιτρέποντας στην κεντρική τράπεζα να ελέγχει απευθείας τη ροή του ψηφιακού νομίσματος.
Τα πλεονεκτήματα των CBDC
Τα πλεονεκτήματα από πλευράς Κεντρικών Τραπεζών είναι πολλά.
Ενδεικτικά να αναφέρουμε κάποια:
α) Αποδοτικότητα των συστημάτων πληρωμής
Όταν πληρώνεις με κάρτα μιας τράπεζας σε POS μιας άλλης,δεν δίνεις χρήματα.
Δίνεις νομισματικές μονάδες.
Στην συνέχεια οι τράπεζες συμψηφίζουν το υπόλοιπο μεταξύ τους.
Με την χρήση CBDC, η διαδικασία εκκαθάρισης και πληρωμών μπορεί να επιταχυνθεί σημαντικά.
Η δυνατότητα στιγμιαίας εκκαθάρισης συναλλαγών μειώνει το κόστος των χρηματοοικονομικών διαδικασιών, προσφέροντας οφέλη τόσο στους καταναλωτές όσο και στους εμπόρους.
β) Προσβασιμότητα
Η εισαγωγή των CBDCs διευκολύνει τη συμμετοχή ατόμων που δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση σε παραδοσιακές τραπεζικές υπηρεσίες.
Ιδίως σε περιοχές όπου η κάλυψη τραπεζικών υπηρεσιών είναι περιορισμένη, η χρήση CBDCs μέσω smartphone και διαδικτύου απλοποιεί την πρόσβαση στο ψηφιακό νόμισμα.
Οι επιπτώσεις των CBDCs στην ιδιωτικότητα
Τα CBDCs έχουν τη δυνατότητα να υπερφορτίσουν την ισχύ επιτήρησης που παρατηρείται στον χώρο του διαδικτύου.
Η κεντροποίηση της συναλλαγματικής πολιτικής παρέχει στην εκάστοτε κυβέρνηση την δυνατότητα ελέγχου και επιβολής κατασταλτικών πολιτικών και ρυθμίσεων.
Το γεγονός αυτό εγείρει ανησυχίες σχετικά με την διασφάλιση της ιδιωτικότητας και των ατομικών ελευθεριών των πολιτών.
Το εγχείρημα των Κεντρικών Τραπεζών προβάλει τον κίνδυνο καθιέρωσης των CBDCs ως εργαλείο κοινωνικού ελέγχου.
Στο θέμα των νέων νομισμάτων αντιμετωπίζουμε έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο σκέψης.
Δεν πρόκειται πλέον για χαρτονομίσματα που κρατάμε στα χέρια μας, αλλά για ψηφιακά δεδομένα.
Σε αυτήν την περίπτωση, όποιος ελέγχει το κέντρο δεδομένων κατέχει μια ιδιαίτερα προνομιακή θέση.
Και αυτό γίνεται ακόμα πιο κρίσιμο όταν ο ιδιοκτήτης των δεδομένων είναι και ο κάτοχος του νομίσματος.
Το ζήτημα της ιδιοκτησίας στα CBDCs
Η διαφορά όσον αφορά την ιδιοκτησία είναι εξαιρετικά λεπτή, αλλά ουσιώδης.
Αντίστοιχα, μπορούμε να βρούμε παραδείγματα στον χρηματοπιστωτικό τομέα, όπως στις καταθέσεις σε τράπεζες.
Όταν έχεις χρήματα σε έναν τραπεζικό λογαριασμό, δεν διαθέτεις πλέον χρήματα αλλά καταθέσεις,όπως αντιλήφθηκαν πολλοί το 2015, οι καταθέτες δεν είναι πλέον οι απόλυτοι κυρίαρχοι των χρημάτων τους.
Το πλεονέκτημα τώρα είναι ότι οι οικονομίες τους δεν εκτίθενται στον κίνδυνο της κακοδιαχείρισης ή της χρεοκοπίας μιας τράπεζας, καθώς τα χρήματα τους εγγυάται απευθείας η Κεντρική Τράπεζα.
Οι Κεντρικές Τράπεζες θεωρούν ότι αυτή η εξέλιξη θα εξαλείψει οριστικά τις τραπεζικές κρίσεις, καθώς θα απαλλάξει εντελώς τον κίνδυνο των “bank runs” (μαζική απόσυρση κεφαλαίων).
Σε έναν κόσμο όπου δεν υπάρχουν φυσικά χρηματικά (όπως φαίνεται να είναι το επόμενο βήμα), θα είναι αδύνατο να αποσύρει κανείς τα χρήματά του από το τραπεζικό σύστημα.
